Karadeniz somonu, lezzetli ve besleyici etiyle ünlü olan, dünya çapında popüler bir balık türüdür. Türkiye’de ise genellikle Karadeniz kıyıları ve çevresinde yoğun olarak bulunmaktadır. Ancak, bu popüler balık hakkında sıkça sorulan sorulardan biri de, Karadeniz somonunun tatlı su balığı olup olmadığıdır. Bu yazıda, bu konuyu detaylı bir şekilde ele alarak, Karadeniz somonu hakkındaki merakları giderecek bilgiler sunmayı amaçlamaktayız. Şimdi, başlayalım!

 

Karadeniz Somonu (Salmo Trutta Labrax) Nedir?

Karadeniz somonu (Salmo trutta labrax), adından da anlaşılacağı gibi, Karadeniz’de yaşayan somon türlerindendir. Bu balığın bir diğer adı da alabalık olarak bilinmektedir. Karadeniz somonunun fiziksel özellikleri şunlardır:

 

Uzun ve fusiform (torpil şeklinde) bir vücut yapısına sahiptir.

Sırt bölgesi yeşilimsi gri, yan tarafları gümüş renkte ve karın kısmı beyazdır.

Vücudunda, yan çizgi üzerinde ve altında siyah benekler bulunur.

Karadeniz somonu, hem denizde hem de tatlı suda yaşayabilen anadrom (göç eden) bir balık türüdür. Bu nedenle, bu balığın yaşam döngüsünü ve tatlı su balığı olup olmadığını anlamak için, yaşam döngüsüne daha yakından bakmak gerekmektedir.

 

Karadeniz Somonunun Yaşam Döngüsü

Karadeniz somonunun yaşam döngüsü şu şekildedir:

 

Yumurtlama dönemi: Karadeniz somonu, yumurtlamak için kıyı bölgelerindeki dereler ve nehirlerde yaşar. Bu süre zarfında, tatlı suda yaşayan bir balık olarak kabul edilir (1).

 

Yavru dönemi: Yumurtadan çıkan yavrular, yaklaşık bir yıl boyunca tatlı suda yaşar ve bu süre zarfında tatlı su balığı olarak kabul edilir (2).

 

Göç dönemi: Karadeniz somonu yavruları büyüdükçe, denize göç eder ve bir süreliğine denizde yaşar. Bu dönemde, deniz suyu balığı olarak kabul edilir (3).

 

Üreme dönemi: Olgunlaşan Karadeniz somonları, üreme amaçlı olarak tekrar tatlı sulardaki üreme alanlarına geri döner ve bu süre zarfında yeniden tatlı su balığı olarak kabul edilir (4). Üreme dönemi boyunca, balıklar genellikle yem yemeyi bırakır ve sadece enerji depolarını kullanır (5). Üreme sonrasında, birçok balık ölürken bazıları denize geri döner ve süreç yeniden başlar (6).

 

Karadeniz Somonunun Tatlı Su ve Tuzlu Su Arasındaki Farklılıklar

Karadeniz somonunun yaşam döngüsü boyunca tatlı su ve tuzlu su arasında geçiş yapması, bu balık türünün fizyolojik adaptasyonlarını geliştirmiştir. Bu adaptasyonlar, osmoregülasyon (su ve tuz dengesinin korunması) ve enerji metabolizması gibi süreçlerle ilgilidir (7). Bu adaptasyonlar sayesinde, Karadeniz somonu hem tatlı su hem de tuzlu su ortamlarında yaşayabilen nadir balık türlerinden biridir.

Karadeniz Somonu Tatlı Su Balığı Mıdır?

Yukarıda belirtildiği gibi, Karadeniz somonunun yaşam döngüsü hem tatlı su hem de tuzlu su ortamlarını içerir. Dolayısıyla, bu balığın sadece tatlı su balığı olarak sınıflandırılması yanlış olacaktır. Bu durumda, Karadeniz somonunu anadrom (göç eden) bir balık türü olarak tanımlamak daha doğru olacaktır (8).

 

Karadeniz Somonu ve Türkiye’deki Durumu

Türkiye’deki Karadeniz somonu popülasyonu, son yıllarda yapılan araştırmalarla daha iyi anlaşılmıştır. Bu araştırmalar, Türkiye’deki Karadeniz somonu popülasyonunun özellikle Fırtına Deresi ve diğer Karadeniz kıyılarındaki akarsularda yaşadığını göstermiştir (9). Bununla birlikte, çeşitli çevresel ve insana bağlı faktörler nedeniyle Karadeniz somonu popülasyonu tehdit altındadır. Bu faktörler arasında, kirlilik, aşırı avlanma ve su kaynaklarının kullanımı sayılabilir (10).

 

Karadeniz Somonunu Koruma Önlemleri

Karadeniz somonunun sürdürülebilir bir şekilde korunabilmesi için şu önlemler alınmalıdır:

 

Aşırı avlanmayı önlemek adına, avlanma kotaları belirlenmeli ve kontrol altında tutulmalıdır (11).

Yumurtlama ve üreme alanları koruma altına alınarak, habitat tahribatı engellenmelidir (12).

Kirliliğin önlenmesi için, endüstriyel ve tarımsal faaliyetlerin çevresel etkileri azaltılmalıdır. Nehir ve dere yataklarındaki baraj ve hidroelektrik santral projelerinin etkileri dikkate alınarak, ekosistem ve balık popülasyonları üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirilmelidir (14).

 

Karadeniz somonu ile ilgili araştırmalar artırılmalı ve bu balık türünün yaşam döngüsü, biyolojisi ve ekolojisi hakkında daha fazla bilgi edinilmelidir (15).

 

Halkın bilinç düzeyini artırmak amacıyla, eğitim ve bilgilendirme çalışmaları gerçekleştirilmelidir (16).

 

Uluslararası iş birliği ve bilgi paylaşımı teşvik edilmeli, bu sayede Karadeniz somonu koruma çalışmaları daha etkin hale getirilmelidir (17).

 

Sonuç

Karadeniz somonu, tatlı su ve tuzlu su ortamlarında yaşayabilen anadrom bir balık türüdür. Yaşam döngüsü boyunca tatlı su ve tuzlu su arasında geçiş yapan bu balığın, sadece tatlı su balığı olarak sınıflandırılması doğru değildir. Türkiye’deki Karadeniz somonu popülasyonu, çeşitli çevresel ve insana bağlı faktörler nedeniyle tehdit altında bulunmaktadır. Bu nedenle, sürdürülebilir bir şekilde korunabilmesi için, yukarıda belirtilen önlemlerin alınması gerekmektedir.

 

Unutmayalım ki “damlaya damlaya göl olur” dolayısıyla her bireyin ve kurumun bu konuda üzerine düşeni yapması, Karadeniz somonunun ve diğer balık türlerinin korunması için büyük önem taşımaktadır. Yine unutmayalım ki, doğayı korumak, gelecek nesillere sağlıklı ve yaşanabilir bir dünya bırakmak demektir. Bu nedenle, Karadeniz somonunu koruma çalışmalarına destek olmak ve bu konuda bilinçli davranmak hepimizin sorumluluğudur. Elinizi taşın altına koymaya ne dersiniz?

 

Kaynaklar

FAO: Species Fact Sheet – Salmo trutta labrax

Fishbase: Salmo trutta labrax

Ocean Biogeographic Information System: Salmo trutta labrax

IUCN Red List: Salmo trutta labrax

National Geographic: Salmon Life Cycle

[J. of Fish Biology: Life history of Black